Πασχαλινά αυγά: Μύθοι, Σύμβολα και Παραδόσεις

Καλάθι με πασχαλινά αυγά και κουλουράκια

Πότε βάφουμε τα Πασχαλινά αυγά;

Παραδοσιακά, το βάψιμο των αυγών γίνετε τη Μεγάλη Πέμπτη (γι’ αυτό και
την έλεγαν Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη).

Αν για κάποιο λόγο, η νοικοκυρά δεν καταφέρει να βάψει τα αυγά την Μ. Πέμπτη, τότε το βάψιμο των αυγών γίνετε το Μεγάλο Σάββατο και μετά τις 12 (μετά τη μικρή Ανάσταση)

Σήμερα, στην αγορά υπάρχουν πολλά προϊόντα για εύκολο βάψιμο και στόλισμα των αυγών.

Παραδοσιακά, τα χρώματα για τα αυγά τα έφτιαχναν από διάφορα φυτά. Έτσι γνωρίζουμε ότι:

Το μελί (καφέ), φτιάχνονταν από φλούδες κρεμμυδιών.
Το κίτρινο, φτιάχνονταν από άχυρο, ζαφορά ή από φύλλα αμυγδαλιάς.
Το ανοιχτό κόκκινο φτιάχνονταν από παπαρούνες.
Το πράσινο φτιάχνονταν από μαϊντανό.
Το μοβ φτιάχνονταν από βιολέτες.

Αυγά διακοσμημένα με φύλλα και λουλούδια

Παραδοσιακός στολισμός των αυγών με φύλλα και λουλούδια

Για το στολισμό των αυγών, επιλέγονταν φύλλα και λουλούδια, και τα έβαζαν ένα σε κάθε αυγό. Στη συνέχεια τυλίγονταν το αυγό με μια παλιά κάλτσα, την οποία έδεναν με μια κλωστή και τέλος βουτούσαν τα αυγά στο χρώμα. Με τον τρόπο αυτό, αποτυπώνονταν το σχήμα του λουλουδιού ή του φύλλου στο αυγό, κάνοντας τα ιδιαίτερα εντυπωσιακά.

Το τσούγκρισμα των αυγών και ο συμβολισμός του

Σύμφωνα με την παράδοση, η ιεροτελεστία του τσουγκρίσματος των αυγών το Πάσχα, συμβολίζει την κατεστραμμένη είσοδο στον τάφο του Ιησού μετά την Ανάσταση Του. Έτσι λοιπόν, το τσούγκρισμα των αυγών συμβολίζει την Ανάσταση.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση, το ίδιο το σπάσιμο του τσοφλιού συμβολίζει την Ανάσταση.

Τα αυγά συμβολίζουν τον ερμητικά κλειστό τάφο του Χριστού, που όμως μέσα τους κρύβουν «Ζωή». Σπάζοντας το κέλυφος και με το “Χριστός Ανέστη” συμβολίζουμε το άνοιγμα του τάφου και την Ανάσταση.

Όπως το κλωσόπουλο σπάει το κέλυφος του αυγού και βγαίνει στο φως της ζωής, έτσι και ο Θεάνθρωπος σπάει τα δεσμά του θανάτου και ξανάρχεται στη ζωή.

Σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, το πρώτο αυγό που βάφεται σε κάθε σπίτι, ανήκει στην Παναγία και δεν το τσουγκρίζουμε.

Το αυγό, είναι ζωικό παράγωγο που κλείνει μέσα του τη δυνατότητα της δημιουργίας μιας νέας ζωής. Έτσι λοιπόν είναι στενά συνδεδεμένο με την ιδέα της αναγέννησης. Από τα χρόνια του Ιησού Χριστού, χρησιμοποιήθηκε συμβολίζοντας τη ζωή, το θάνατο και την ανάσταση.

Γιατί βάφουμε κόκκινα τα Πασχαλινά αυγά;

Μερικοί πιστεύουν ότι τα αυγά βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του αίματος του Χριστού που χύθηκε κατά τη σταύρωση.

Κόκκινο είναι όμως και το χρώμα της χαράς – Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού.

Κόκκινο πανί έβαφαν μαζί με τα αυγά τους στη Μεσημβρία και το κρεμούσαν στο παράθυρο για σαράντα μέρες, για να μην τους πιάνει το μάτι.

Κόκκινο είναι το χρώμα της αγάπης και θεωρείτε πως δρα αποτρεπτικά για το κακό.

Τι συμβολίζουν τα πασχαλινά αυγά

Μαρία Μαγδαληνή με κόκκινο αυγό

Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, η Μαρία Μαγδαληνή έφερνε βρασμένα αυγά στον τάφο του Ιησού. Όταν εκείνη είδε ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί, τα αυγά, πήραν ένα φωτεινό κόκκινο χρώμα, το χρώμα του αίματος.

Μια άλλη ιστορία λέει πως, όταν η Μαρία η Μαγδαληνή πήγε στον αυτοκράτορα της Ρώμης Τιβέριο για να του πει ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί, εκείνος της απάντησε: «Όσο αναστήθηκε ο Ιησούς, άλλο τόσο τούτο το αυγό είναι κόκκινο», αλλά μόλις τέλειωσε τη φράση του, το αυγό πήρε ένα ζωηρό κόκκινο χρώμα.

Ορισμένοι θρύλοι της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, θέλουν την ίδια τη μητέρα του Ιησού, τη Μαρία, πίσω από την παράδοση των βαμμένων αυγών, κι όχι τη Μαρία Μαγδαληνή.

Η Μαρία, ως γνωστόν, κατά τη Σταύρωση του Ιησού βρίσκεται πάνω στο Γολγοθά και παρακολουθεί το μαρτύριο του Υιού Της. Κατά τις παραδόσεις, κουβαλά αυγά. Σύμφωνα με τη μία εκδοχή, το αίμα του Ιησού πέφτει πάνω στα αυγά, βάφοντας τα κόκκινα.

Κατά μια άλλη εκδοχή, η Παναγιά θρηνεί, ικετεύοντας τους στρατιώτες στο σταυρό να μην φέρονται έτσι στο γιο Της. Έτσι, τους προσφέρει αυγά και καθώς τα δάκρυά Της πέφτουν πάνω τους, βάφουν το κέλυφος με ένα λαμπερό χρώμα.

Το αυγό απεικονίζει τον κύκλο της ζωής

Το αυγό προσφέρεται για τη νοερή απεικόνιση του κύκλου της ζωής.

Συνδέθηκε με την αναγέννηση και την ανανέωση της φύσης, κυρίως τις πρώτες μέρες της άνοιξης, επειδή ο κύκλος της ζωής για πολλά φυτά και ζώα αρχίζει την άνοιξη. Έτσι χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο σε πολλές ανατολικές θρησκείες.

Αργότερα πέρασε η χρήση του ως συμβόλου και στη χριστιανική θρησκεία, συνδέθηκε με το Πάσχα και συμβολίζει την Ανάσταση, το ξύπνημα της φύσης, το κρυμμένο μυστικό που σε λίγο θα θριαμβεύσει.

Τα αυγά στη μυθολογία των λαών

Το κοσμογονικό αυγό

Στην αρχαία Ελλάδα και ειδικότερα στον ορφισμό το αυγό είναι το μυστήριο της ζωής, της δημιουργίας, της Ανάστασης.

Από το κοσμογονικό αβγό, που περιβάλλεται από ένα φίδι, σύμφωνα με τους ορφικούς, προήλθε ο κόσμος και η αρμονία του σύμπαντος.

Το Αυγό του Σύμπαντος

Σύμφωνα με τον πελασγικό μύθο, η Ευρυνόμη και ο Οφίων έσμιξαν πάνω στα κύματα.

Η Ευρυνόμη έλαβε μορφή περιστέρας πλανήθηκε πάνω στα κύματα, και όταν πέρασε ο καιρός που έπρεπε, γέννησε το Αυγό του Σύμπαντος.

Διόσκουροι, Ωραία Ελένη και Κλυτεμνήστρα

Ελληνική Μυθολογία

Στην ελληνική μυθολογία, σύμφωνα με μια εκδοχή, η Νύχτα και το Έρεβος γέννησαν τον Αιθέρα. Ο Χρόνος έφτιαξε μέσα στον Αιθέρα ένα ασημένιο αυγό. Από το αυγό αυτό βγήκε ο Έρωτας που ταξινόμησε τα πάντα και έπλασε το αχανές Χάος ψηλά στον ουρανό και την γη Γαία από κάτω. Από το αυγό αυτό βγήκε πρώτος ο Θεός Φάνης, ο μορφοποιητής του κόσμου.

Ο Αριστοφάνης τον αποκαλεί Έρωτα, ενώ αλλού τον αποκαλούν Ηρικεπαίο.
Κατά τις Ορφικές αντιλήψεις, ο Φάνης γεννήθηκε από το κοσμικό Ωόν. Είναι ο πρώτος Θεός και δημιουργός.
Σύμφωνα με έναν άλλο ελληνικό μύθο, ο Δίας παίρνοντας τη μορφή κύκνου πλησίασε κοντά σε ένα ποτάμι τη Λήδα, γυναίκα του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, ήρθε σε επαφή μαζί της και η Λήδα έκανε δύο αβγά, από τα οποία γεννήθηκαν οι δίδυμοι Κάστωρ και Πολυδεύκης (παιδιά του Δία, Διόσκουροι), η ωραία Ελένη και η Κλυταιμνήστρα.

Το αυγό στην ινδουιστική παράδοση

Σύμφωνα με την ινδουιστική παράδοση το Κοσμικό Αυγό γεννήθηκε από το θείο πουλί στα αρχέγονα νερά. Ο θεός Βράχμα βγήκε από μέσα του και τα δύο μισά έφτιαξαν τον παράδεισο και τη γη. Συχνά απεικονίζεται να πλέει στα νερά του χάους. Οι Ινδουιστές αποφεύγουν να τρώνε αυγά, αφού τα βλέπουν σαν μια ιερή πηγή ζωής.

Στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία η χήνα του Νείλου κλώσησε το Κοσμικό Αυγό, από το οποίο βγήκε ο Ήλιος, ο θεός Ρα. Ο θεός Φίδι γέννησε το Κοσμικό Αυγό από το στόμα του, συμβολίζοντας τον Λόγο. Συχνά απεικονίζεται ο θεός Φθα, ο πατέρας δημιουργός, ο μεγάλος τεχνίτης, δίπλα στον τροχό του της αγγειοπλαστικής, να φτιάχνει το Κοσμικό Αυγό.

Για τους Κινέζους το αυγό συμβολίζει την ολότητα. Έτσι κατά τη δημιουργία του κόσμου το Κοσμικό Αυγό άνοιξε στα δύο και ο κρόκος σχημάτισε τον ουρανό ενώ το ασπράδι τη γη.
Επέπλεε στο άχρονο διάστημα και περιείχε τις αντίθετες δυνάμεις του γιν και του γιανγκ. Μετά από αιώνες επώασης ήρθε στη ζωή το πρώτο ον.

Οι αρχαίοι Φοίνικες πίστευαν ότι ένα τεράστιο αυγό έπεσε στον Ευφράτη και τα ψάρια το μετέφεραν στην όχθη. Περιστέρια κάθισαν επάνω του και αφότου εκείνο ζεστάθηκε, βγήκε από μέσα του η Αφροδίτη, από την οποία αργότερα ονομάστηκε η Σύρια θεά Αστάρτη

Στον βουδισμό το τσόφλι του αυγού είναι «το τσόφλι της άγνοιας». Το να το σπάσει κανείς και να βγει μέσα από αυτό σημαίνει ότι γεννιέται για δεύτερη φορά και αποκτά θεία φώτιση, υπερβαίνοντας τα όρια του χώρου και του χρόνου.

Στη δρυιδική θρησκεία το Κοσμικό Αυγό είναι το αυγό του φιδιού και συμβολίζεται με το απολίθωμα του αχινού.

Ο Ζωροαστρισμός, αρχαία περσική θρησκεία, περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου ως έργο του Αχούρα Μάζντα. Ο Αχούρα Μάζντα δημιούργησε το σύμπαν ως ένα αυγό που έπλεε στο χάος και αφού χωρίστηκε στα δύο, δημιουργήθηκαν από αυτό ο πνευματικός και ο φυσικός κόσμος.

Στην φιλανδική Κάλεβαλα, περιγράφεται η δημιουργία του κόσμου ως εξής:
H κόρη του Aέρα περιπλανιέται, έγκυος, στη θάλασσα. Στο γόνατό της χτίζει τη φωλιά της μια πάπια και από τα κομμάτια των αυγών, που πέφτουν σπασμένα στη θάλασσα δημιουργούνται η ξηρά, ο ουρανός και τα αστέρια. H κόρη του Αέρα γεννά και τον πρώτο άνθρωπο, τον Bάιναμοϊνεν.

Σύμφωνα με τους αλχημιστές από το αβγό φύεται το άσπρο λουλούδι (ασήμι), το κόκκινο λουλούδι (χρυσάφι) και το μπλε λουλούδι (το λουλούδι της σοφίας)

Το αυγό ως Προσφορά σε διαφορους πολιτισμους

Από το 500 π.Χ. έχουμε ιστορικές μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες χρωματισμένα αυγά χρησιμοποιούνταν στις θρησκευτικές εκδηλώσεις για την εαρινή ισημερία. Στην περίοδο των Αχαιμενιδών το περσικό ημερολόγιο ήταν επηρεασμένο από τον ζωροαστρισμό και η εαρινή ισημερία, η πρώτη ημέρα του ημερολογιακού τους έτους, ήταν γιορτή, όπως βλέπουμε και σε ανάγλυφο από την Περσέπολη (500 π.Χ.), όπου ευγενείς παριστάνονται να κρατούν στα χέρια αυγά.

Η παρουσία αυγών σε προχριστιανικούς τάφους συνηγορεί στην άποψη ότι το αυγό συμβολίζει τον πρόσκαιρο θάνατο και την αναμενόμενη με τη θραύση του κελύφους ανάσταση της ζωής.
Κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα συναντάται για πρώτη φορά και η σύνδεση του αυγού με τις ταφές: Στη Ρώμη βρέθηκε τάφος παιδιού που χρονολογείται γύρω στο 50-175 μ. Χ. όπου υπήρχε αυγό κότας κάτω από το αριστερό χέρι του παιδιού. Ανάλογη ταφή παιδιού με πλήθος κτερισμάτων, μεταξύ των οποίων και αυγά, βρέθηκε στη νεκρόπολη του Βατικανού.

Στην Κίνα συνηθίζονταν οι προσφορές αυγών την Άνοιξη για γονιμότητα και αναγέννηση.
Στην πανάρχαια Ουρ της Μεσοποταμίας, προσέφεραν αυγά στους νεκρούς.
Στην ελληνική αρχαιότητα τοποθετούσαν αυγά στα χέρια ειδωλίων του Διονύσου ως σύμβολα αναγέννησης.

Tο πρώτο Φαμπερζέ αυγό που εκτίθεται στο μουσείο της Αγίας Πετρούπολης

Τα διάσημα αυγά Φαμπερζέ

Ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ ( 1846 – 1920) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Ρώσους χρυσοχόους. Έγινε γνωστός κυρίως για τα περίφημα αυτοκρατορικά Πασχαλινά Αυγά, φιλοτεχνημένα από πολύτιμα μέταλλα και λίθους, που γοήτευσαν τον τσάρο Αλέξανδρο Γ΄ ο οποίος παρήγγειλε το πρώτο από τα αυγά αυτά για την τσαρίνα Μαρία Φιοντόροβα το 1884.

Ο διάδοχός του Νικόλαος Β΄ συνέχισε την παράδοση, παραγγέλλοντας στον Οίκο Φαμπερζέ δύο αυγά κάθε χρόνο, ένα για τη μητέρα του και ένα για τη σύζυγό του αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία. Μέχρι την επανάσταση είχαν κατασκευαστεί 54 πασχαλινά αυγά Φαμπερζέ και κανένα από αυτά δεν ήταν ίδιο με άλλο.
Στα πασχαλινά αυγά και στο μυστηριώδες δώρο που κρύβουν στο εσωτερικό τους «επένδυσε» και ο Ρώσσος κοσμηματοπώλης, Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ. Αυτό το σημαντικό έργο μικροτεχνίας, που έπειτα έγινε θέμα γοήτρου και δήλωσης ευγενικής καταγωγής σφραγίζοντας την ιστορία του Φαμπερζέ, εκτίθεται πια στο νέο μουσείο της Αγίας Πετρούπολης. Μέσα σε αυτό το πρώτο αυγό που ενθουσίασε την τσαρίνα, ο Φαμπερζέ είχε κρύψει ένα χρυσό κρόκο, το οποίο έκρυβε με την σειρά του ένα πτηνό με κορώνα και ένα ρουμπινένιο αυγό να βρίσκεται μέσα της.

Πηγές:

https://www.briefingnews.gr/kosmos/giati-vafoyme-ayga-pashahttps://www.tovima.gr/2008/11/25/science/ta-megala-erwtimata-2/
http://e-aithousa.blogspot.com/2013/05/blog-post.html
http://kifisia-life.gr/index.php/politismos/item/17179-pasxalina-avga-tou-bos-tou-famperze-tou-kantmpouri
https://www.briefingnews.gr/kosmos/giati-vafoyme-ayga-pasha